Pinot Noir – popularne, food-friendly czerwone wino
Zanim Pinot Noir zyskał międzynarodowy rozgłos, w środowisku winiarskim znany był pod trzema innymi synonimami: Morillon, Noirien i Auvernat. Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z 1283 roku i pojawiła się w tomie prawniczym Les coutumes de Beauvaisis, sporządzonym przez sędziego Philippe de Beaumanoir. Autor pisze: Prawa do win, jak dochód, zgodnie ze zwyczajem, muszą być wyceniane w trzech różnych gatunkach win, to jest: winie Fourmentel, winie Moreillons (Morillon) i winie Gros Noirs. Wino z Fourmentel, stosując miarę Clermont, musi być płatne po 12 soli (średniowieczna francuska waluta) za dochód, a wino z Moreillons po 9 soli za dochód każdego roku, a wino Gros Noirs po 6 soli za dochód.
Etymologia słowa nie jest jasna. Wiele teorii wskazuje na pochodzenie od francuskiego wyrazu Moors, którym określano lud Maurów z terenów północnej Afryki, stamtąd domniemanie importowano pierwsze okazy szczepu. Inne podania sugerują nadanie takiej nazwy ze względu na ciemny kolor skórki winogron, co miało się kojarzyć z odcieniem skóry owych Maurów. Francuski ampelograf Comte Odart uważał, że Morillon wzięło się ze słów mour, bądź mouret – lokalnych określeń na jeżynę. Jednakże, najbardziej prawdopodobną wydaje się być teza twierdząca, że wyraz wywodzi się od rzeki La Moree, położonej w regionie Île-de-France.
Najwcześniejsze wzmianki pierwszego człona nazwy – Pinot – pochodzą z roku 1375, z noty dyplomatycznej księcia Philippe le Hardi, gdzie informuje o swojej zbliżającej się wizycie, wysyłając przy okazji drobny upominek w postaci 6 queues and 1 poinçon of ruby Pinot wine (queue oraz poinçon należy rozumieć jako ówczesne miary objętości). Z biegiem czasu wyraz Pinot zastępował inne określenia, od XV wieku stając się powszechnie stosowanym określeniem szczepu.
Jeżeli chodzi o świat poza Francją, to Pinot zyskał rozgłos w Europie Zachodniej już przed nadaniem mu tej nazwy. Niemieckie źródła sugerują pojawienie się rośliny na germańskich terenach w roku 1330, 1318, a niektóre nawet w roku 884! Pierwsza wiarygodna informacja pochodzi z roku 1470, z miasteczka Hattenheim, gdzie szczep znano pod aliasem Klebroth. Mniej więcej od XVIII wieku Pinot Noir zyskuje już renomę międzynarodową.
Kończąc wywód na temat pochodzenia, warto wspomnieć o kilku ciekawych hipotezach. Jedna z nich mówi o egipskich korzeniach szczepu. Teoria przedstawiona przez rosyjskiego ampelografa A.M. Negrula wskazuje na Dolinę Nilu jako kolebkę Pinota. Stamtąd miał zostać sprowadzony do antycznej Grecji, a następnie przywieziony do Francji przez Rzymian. Nie istnieją jednak żadne historyczne i genetyczne dowody na prawdziwość tych wydarzeń.
Kolejna legenda twierdzi, że cesarz Karol III sprowadził Pinot Noir z Burgundii do swojego pałacu w Bodman, niedaleko jeziora Bodeńskiego w 884 roku. Jak jednak zostało napisane, jest to tylko legenda bez jakiegokolwiek poparcia faktami – nazwy szczepów porastających cesarską winnicę nie zostały nigdzie wspomniane.
Jeszcze inne podanie twierdzi, że Pinot Noir to inna nazwa na szczep Allobrogica, winorośl uprawianą na terenach starożytnego celtyckiego plemienia Allobrogów. O tej rośłinie słyszano już w I wieku naszej ery. Jednak Pinot nie jest tam w dzisiejszych czasach obecny, a Allobrogica prędzej mogłaby być przodkiem Syraha, aniżeli Pinota.
Grona pączkują wcześnie, przez co są podatne na wiosenne przymrozki, również dojrzewają wcześnie. Winorośl lubi klimat umiarkoway i gleby wapienne. W gorącym klimacie dojrzewa zbyt prędko i jagody stają się podatne na oparzenia słoneczne, ze wzglęu na relatywnie cienką skórkę. Dla szczepu najlepiej, kiedy plony są ograniczane, sama roślina ma tendencję do wydawania wielu małych pęczków jagód. Podatność na mączniaka i mączniaka rzekomego, pleśń botrytis, choroby wirusowe i pluskwiaki z rodziny skoczkowatych.
Wczesne pączkowanie szczepu oznacza, że tylko chłodniejsze regiony winiarskiego świata są w stanie dostarczyć odpowiednich warunków, a w szczególności odpowiednio długiego sezonu na porost, aby produkcja dobrego wina była możliwa. Większość miejsc jest albo zbyt chłodna, albo zbyt mokra dla Pinota. Perfekcyjnym obszarem jest francuska Burgundia, skąd wywodzą się najwspanialsze butelki, ale wysokiej jakości trunki Pinot Noir napotkamy w wielu innych miejsach.
Największe areały upraw znajdują się (a jakże!) we Francji, o całkowitej powierzchni ponad 28 000 hektarów (dane na 2009 rok). Mimo tego, jest to dopiero siódmy najczęściej sadzony czerwon szczep w kraju, ale od 1958 roku widać znaczące rozszerzenie uprawy (z niecałych 9 000 ha). Najwięcej Pinot Noira znaleźć można w Szampanii (12 900 ha) i w Burgundii (10 691 ha).
W Niemczech znajdziemy 11 800 hektarów szczepu, w dużej mierze zawdzięczać to można zmianom klimatycznym, ale także dużemu oddaniu i umiejętnościom tamtejszych winiarzy. Niemiecki Pinot Noir to wina stworzone z dojrzałych, zdrowych gron o pięknym ciemnoczerwonym kolorze. Germańskie centrum winorośli to region Baden, z uprawami o powierzchni 5 855 hektarów.
W Szwajcarii znany jako Blauburgunder, porasta 4 401 hekatrów i jest najczęściej sadzonym czerwonym szczepem w kraju, głównie we francuskojęzycznej części. W Austrii uprawiany jedynie na 649 hektarach, znacznie mniej niż jego potomkowie, Blaufränkisch i Zweigelt.
Pinot Noir i winorośle mylone z nim są także szeroko sadzone w Europie Wschodniej. W Mołdawii powierzchnia uprawy wynosi ponad 6000 ha, w Rumunii 779 ha, a na Węgrzech, gdzie znany jest pod aliasem Kisburgundi, bądź Kékburgundi, 963 ha. Największe obszary występują na wzgórzach miasteczka Balatonboglár, jednak region Eger odzacza się większą starannością i umiejętnościami producentów. Największą renomę i najbogatszą tradycję mają butelki Pinot Noir z Villány.
Mniejsze ilości napotkać można w Chorwacji (290 ha), Rosji (533 ha), Ukrainie (767 ha), czy Turcji (10 ha). Pinot Noir jest obecnie winoroślą uprawianą na wszystkich kontynentach, znajduje się w obu Amerykach, Afryce, Australii i Nowej Zelandii, jednak ciężko by wymienić każdy pojedynczy region. Wystarczy wspomnieć, że obszar upraw można podawać w tysiącach hektarów.
Wino jest w smaku dosyć łagodne, owocowe i łatwe do polubienia. Grand cru (plon najwyższej jakości) we wczesnych latach jest mocny i potrzebuje dekady, dwóch aby w pełni rozwinąć skrzydła. Butelki o wyższych cenach odznaczają się bogatym smakiem, wysoką zawartością alkoholu i głebią koloru. Młody Pinot Noir może smakować wiśniami, malinami, wraz ze starzeniem zaczynają dominować nuty ściółku leśnej, trufli, czy też innych grzybów, jednak zawsze podszyte słodyczą, czasem z unikalnym filigranowym akcentem.
Food pairing
Pinot Noir jest jednym z najbardziej przyjaznych jedzeniu czerwonych win. Jest znacznie lżejszy niż Cabernet Sauvignon, czy Syrah, w tym aspekcie podobny do takich szczepów, jak Gamay i Grenache. Bardziej owocowe butelki świetnie sparują z lekkimi daniami, owocami morza, kurczakiem. Niska kwasowość perfekcyjnie dopełni bogate, kremowe dania na bazie risotto, bądź makaronu.
Starsze roczniki dobrze komponują się z mięsem – szczególnie wieprzowiną i dziczyzną. Odpowiednim posiłkiem będą też gulasze, grzyby leśne i kaczka.